ROZMYTY
Temat relacji: budowanie idealnego wizerunku, wyjątkowość i cierpienie
Osoby funkcjonujące głównie w rozmytym poziomie świadomości nawiązują relację w temacie poczucia swojej wyjątkowości lub cierpienia, albo obu tematów jednocześnie. Zlewają się z osobą lub grupą obdarzaną atencją. Ważne jest, że obdarzona zainteresowaniem osoba/grupa musi posiadać jakieś wyjątkowe cechy, zasługi, pozycję. Z jedną osobą/ grupą osoby rozmyte będą czuły się wyjątkowe, z inną będą rościć sobie prawo do uwagi, opieki i stałej atencji, będą się czuły zaniedbywane, nieszczęśliwe, często izolując te, wydawać by się mogło, odrębne atencje. Oba aspekty tematu, wokół którego budują relację są komplementarnymi częściami odzwierciedlającymi istotę rozmytego poziomu świadomości. Osoby funkcjonujące w tej przestrzeni lubią mieć widownię i kogoś, dla kogo czują się wyjątkowe, jedyne i niepowtarzalne. Źle znoszą samotność i prostą, autentyczną, zawierającą również krytykę komunikację. Nie posiadają narzędzi do relacji opartej na dialogu. Sposobem komunikowania się takich osób jest „kreacja” własnej wyjątkowości i przyjmowanie atencji w postaci zachwytu, lub wyjątkowej uwagi, skrajną postacią tej strategii są stany depresyjne, z roszczeniem o zainteresowanie i uznania wyjątkowego poczucia się nieszczęśliwym. W każdym środowisku i w każdej sytuacji będą się starać być w samym centrum uwagi z powodu własnej wyjątkowości, albo wyjątkowego cierpienia.
Mapa relacji takich osób zazwyczaj sprowadza się do bliskiego związku opartego na frustracji i niedosycie (ciągle mało i coś nie tak albo straszne cierpienie, często przemoc) i zewnętrznych relacjach opartych na wyjątkowości (albo bycie wyjątkowym wobec jakiejś widowni, albo bycie widownią dla wyjątkowych osób, miejsc).
Podstawowa gama przeżywanych uczuć w relacjach to: zachwyt, euforia, idealizacja na zmianę z depresją, przygnębieniem i poczuciem wewnętrznej pustki, z której „wybawieniem, ratunkiem” jest jakaś osoba lub grupa.
Temat takiej relacji to poczucie wyjątkowości jako antidotum na wewnętrzne poczucie pustki i chaosu, wobec którego czują się bezradne. Motywacją do nawiązywania relacji jest potrzeba tworzenia wizerunku wyjątkowości i dostawania wyłącznej uwagi i zachwytu. Tak też definiują i doświadczają miłości.
Za nieudaną relację (odejście partnera, zdecydowane zarzuty, krytyka, rozwód itp.) osoba w rozmytym polu świadomości obwiniać będzie partnera, środowisko. Zdewaluuje na zawsze jakąkolwiek wartość drugiej strony.
EGOCENTRYCZNY
Temat relacji: potrzeba zaspokojenia własnych potrzeb, realizacja własnych wizji
Osoby funkcjonujące w egocentrycznym polu świadomości nawiązują relacje z powodu chęci zaspokojenia własnych potrzeb. Szukają kogoś, kto uzupełni braki, naprawi krzywdy, zlikwiduje niedosyt i stworzy sytuację, w której będzie wszystko „ładnie działało”. Partner, środowisko, w którym żyje osoba z dominacją egocentryzmu, staje się funkcją do realizacji jej pomysłów i wizji. Partner, przyjaciel, członek rodziny staje się kimś, kto ma służyć dobrostanowi egocentryka. Jeśli tak się nie dzieje, osoba funkcjonująca w tym polu świadomości wkłada spory wysiłek w to, żeby taką osobę przekonać do własnej racji, edukować jaka powinna być, i zazwyczaj jest zdziwiona, że to wszystko nie działa. Założenie naprawiania świata, udzielania pomocy według własnej wizji, wspierania w zamian za oczekiwaną wzajemność to wszystko strategie egocentryzmu. Narracja wokół takiej motywacji często przybiera formę udzielenia pomocy, wsparcia, ratowania związku, rodziny itp. Pole egocentrycznej przestrzeni świadomości wyklucza dostęp do otwartego zainteresowania i szacunku do partnera czy środowiska. Oczywistość tej perspektywy stoi w znaczącym sprzeciwie wobec równoważności potrzeb, zalet i ograniczeń potencjału innych osób.
Charakterystyczne dla egocentryzmu jest przekonanie, że inne osoby mają obowiązek odpowiadania na ich potrzeby, wizje sposobu życia, wartości itp. Każda odmowa, sprzeciw czy nie podjęcie roszczenia jest traktowane jako krzywda, negowane i oceniane, z wewnętrznym przekonaniem o własnej nieomylności i prawie do cierpienia z czyjegoś powodu.
Tematami relacji w tym polu świadomości jest racja, walka, egoizm, dbałość o własne korzyści, a na drugim biegunie, pełniące tę samą funkcję: nadmiarowe pomaganie, wspieranie, branie odpowiedzialności za innych ludzi, poświęcenie, wymaganie lojalności, docenienia, wysiłek na rzecz innych ludzi z intencją zasłużenia na wzajemność. Skutkiem egocentrycznych oczywistości są nierozwiązywalne konflikty, urazy, poczucie niesprawiedliwości, walka ciągłe zmagania, bohaterstwo, dramatyzm, a w drugiej skrajności: samotność, rezygnacja, pretensja do świata, rozczarowanie partnerem i ludźmi, wycofanie, izolacja.
Za nieudaną relację osoba w egocentrycznym polu świadomości będzie obwiniać partnera, środowisko i wszystkie dostępne zewnętrzne okoliczności. Będzie się domagać sprawiedliwości i oceni negatywnie drugą stronę. Może latami żyć w poczuciu krzywdy, bycia ofiarą albo chęci zemsty, wyrównania rachunków bez świadomości własnego wpływu na sytuację.
DOJRZAŁY
Temat relacji: przyjemność ze wspólnego bycia, dbałość o siebie i partnera, wzajemność, współdziałanie, współtworzenie.
Osoba funkcjonująca na dojrzałym poziomie świadomości sięga po relacje z motywacją zaspokojenia własnych potrzeb kontaktu i wzajemności. Jest świadoma, że relację trzeba budować, dbać o to, co wspólne i dbać zarówno o siebie, jak i o partnera. Motywacją tworzenia relacji jest ciekawość i zainteresowanie innymi ludźmi, tworzenie wspólnej przestrzeni, jako odrębnej wartości od samodzielnego budowania indywidualnych obszarów. Jest nią również przyjemność czerpana ze wspólnej aktywności i współdziałanie w ramach wspólnego celu przynosząca obu stronom zadowolenie, korzyści i radość. Gratyfikacja z kontaktu czerpana jest ze wzajemności (dawania i obdarowywania) w równym stopniu.
Pole dojrzałego poziomu świadomości wyklucza możliwość wykorzystywania kogokolwiek do zaspokajania wyłącznie własnych potrzeb i traktowanie i siebie i drugiej strony jako funkcji przydatnej komukolwiek do czegokolwiek. Dbałość o wspólne dobro jest oparta o wzajemne szanowanie siebie i swoich zalet, ograniczeń. Odpowiedzialność za relacje rozkładana jest na obie strony.
Temat relacji na dojrzałym poziomie to radość, inspiracja, współdziałanie, otwartość i budowanie wspólnej przestrzeni z uwzględnieniem wartości odrębnych obszarów. Kryzys w relacji traktowany jest jako informacja o konieczności zmian w formule relacji i jej jakości. Jest szansą na nową jakość.
Zakończenie relacji, czy odejście jednego z partnerów traktowane jest jako naturalna konsekwencja niemożności ewoluowania we własnym towarzystwie bez pretensji do partnera o ten fakt (drogi się rozchodzą) albo uświadomieniu sobie przeszkód innego rodzaju. Odpowiedzialność za taki stan rzeczy widziana jest jako współudział w danym stanie rzeczy lub nieunikniona zmiana, niezależna od woli i wysiłków obu stron (mimo wielu przykrym uczuciom, które towarzyszom takim zmianom).
Autor: Jolanta Toporowicz
