Wyjście z relacji z manipulatorem – narcyzem lub psychopatą – nie należy do najłatwiejszych wyzwań. Jeśli tkwimy w takiej wyniszczającej relacji, potrzebujemy pomocy życzliwych osób, by wydostać się z niebezpiecznego uwikłania. Przede wszystkim jednak potrzebujemy zaufania do własnych przeczuć.
Żeby wesprzeć tych, którzy chcą zakończyć związek (nie tylko miłosny, przyjacielski czy zawodowy) z manipulatorem, przygotowaliśmy krótki przewodnik oparty na jednym z podcastów autorstwa Jolanty Toporowicz. Mamy nadzieję, że wskazówki autorki nagrania staną się praktycznym przewodnikiem dla tych, którzy przeczuwają lub wiedzą, że tkwią w uwikłaniu z manipulatorem i chcą się z niego wydostać.
Podążanie za sugestiami bazującymi na wiedzy o naturze psychopatów i narcyzów, a także na doświadczeniu w kontakcie z osobami o takiej konstrukcji osobowości, wymaga odwagi i konsekwencji. Choć wiążą się z podjęciem radykalnych kroków, nierzadko ekspresową zmianą nawyków i przekonań, prowadzi do uwolnienia się spod destrukcyjnego wpływu i odzyskania poczucia własnej wartości. Ta ścieżka nie jest więc łatwa, ale na jej końcu czeka nagroda jedna z najbardziej wartościowych – odzyskanie wpływu na własne życie, a także szacunku do własnej esencji.
Oto etapy wychodzenia z relacji z manipulatorem:
1. Zbierz fakty dotyczące zachowania manipulatora i Twojego związku z tą osobą (np. dostrzegasz, że wraz z rozwojem relacji zaczynasz mieć problemy zawodowe – nic nie idzie już tak, jak kiedyś; tracisz siły, masz coraz mniej energii, pogarsza się Twoje zdrowie, wyniki badań etc.; obietnice nie są spełniane itd.)
1.1. Oddziel fakty od emocji, które te fakty wyzwalają. Spójrz „na zimno” na to, co się dzieje (mimo tego, że manipulator jest Ci bliski, czujesz do niego sympatię, miłość, pożądanie itp.). Sprawdź, czy w tym, co mówi lub pokazuje Ci manipulator, wszystko jest spójne. Czy przekazywane informacje się nie wykluczają – nie ma dysonansu między tym, co mówi, a tym, co robi? Czy podczas rozmów dotyczących faktów (np. podczas sporu dotyczącego konkretnego wydarzenia) dostrzegasz, że rozmówca usiłuje zmienić ich znaczenie? Czy czujesz, że „coś tu nie gra”?
Patrz na realia, nie na ich interpretację, którą umiejętnie przemyca manipulator.
2. Przyjmij za bezdyskusyjny fakt, że masz wkład w relację, którą stworzyłeś(-aś) z manipulatorem. Jeśli będziesz postrzegać siebie jako ofiarę, władzę nad sobą pozostawisz nadal w rękach drugiej strony. Wzięcie odpowiedzialności za swój udział w podtrzymywaniu wyniszczającego układu jest warunkiem koniecznym do zakończenia gry.
3. Zobacz jasno realny potencjał manipulatora (np. psychopata nie ma dostępu do uczuć wyższych, jeśli więc marzysz, że pokocha Cię głęboko i szczerze, trwasz w błędzie) i przyjmij, że nie znasz jego świata tak dobrze, jak może Ci się wydawać i prawdopodobnie przypisujesz mu swoje intencje, uczucia czy poglądy. Ten etap ma związek z porzuceniem złudzeń na temat osoby, z którą tworzysz relację.
4. CAŁKOWICIE i DEFINITYWNIE zakończ związek z manipulatorem. Żeby tego dokonać, należy kolejno:
4.1. Zrezygnować ze wszystkich korzyści obiecanych przez manipulatora (komfortowe życie, podróże, sukces, dom itp.) lub tych, które pragnąłeś(-aś) (choć dotąd sobie tego nie uświadamiałeś(-aś)) czerpać z tej relacji (poczucie bezpieczeństwa, „pełna rodzina”, jeśli jesteśmy samotnym rodzicem, ktoś u Twojego boku, wspaniały seks etc.). Porzuć wpajane Ci przekonanie, że to on/ona wie, jak sprawić, by Twoje życie stało się lepsze pod jakimkolwiek względem.
4.2. Skonfrontować się z manipulatorem (jeśli jest to bezpieczne) i wyrazić to, co czujesz (np. gniew), a następnie zaprzestać jakiegokolwiek kontaktu (w tym przede wszystkim fizycznych spotkań) z manipulatorem. Często konieczne będzie nagłe zerwanie relacji (wyprowadzka, zaprzestanie odbierania telefonów, maili, wiadomości) – przejmij pełną kontrolę nad tym, jak odbywa się kontakt. Ten etap wymaga nierzadko zerwania z wizerunkiem osoby grzecznej, łagodnej, kulturalnej, która nie kończy relacji „w taki sposób”.
4.3. Zrezygnować z walki z manipulatorem, a także z chęci tłumaczenia mu swojej decyzji, prób przekonywania, że jest ona słuszna i jedyna możliwa, z dążenia do zemszczenia się za doznane krzywdy etc. Postępując w ten sposób, nadal jesteś zaangażowany(-a) w grę manipulatora. Wszelkie emocje i uczucia związane z manipulatorem koniecznie wyraź w rozmowie z życzliwą, nieoceniającą osobą (przyjaciel, psychoterapeuta).
5. Spójrz na sytuację z perspektywy szerszej niż ta skupiona własnej krzywdzie. Jakie nadzieje pokładałem(-am) w tej relacji? Co ona miała mi dać? Jaką cenę płaciłem za realizację moich potrzeb? Czego mi brakuje w życiu i co pragnąłem(-am) otrzymać od manipulatora? Jak mogę samodzielnie zapewnić sobie to, czego pragnę?
6. Zacznij odzyskiwać (lub wytyczać) własny kierunku w życiu, a także zaufanie do własnego potencjału, sprawczości. Weź pełną odpowiedzialność za tę drogę.
7. Podejmij pracę nad odzyskiwaniem poczucia własnej wartości.
Nie zapominajmy, że niezwykle bolesne doświadczenie uwikłania w relację z narcyzem lub psychopatą jest także szansą na przekroczenie poziomu świadomości. Zmiana polega między innymi na rezygnacji z egocentrycznych korzyści, nieustannej walki na rzecz zrozumienia realiów i przyjęcia tego, co jest, jak również na akceptacji i respekcie wobec różnorodności.
Tekst: Anna Ślubowska
